انبارداری در ایران پیش از سال 1340
انبار و انبارداری در ایران، تا پیش از سال 1340 شمسی، وضعیت قابل قبولی نداشت. با وجود اینکه کشورهای اروپایی و پیشرفته ی دنیا، درحال توسعه ی صنعت انبارداری و ساخت انبارهای پیشرفته و مجهز بودند، ایران در وضعیتی اسفبار به سر می برد.
در آن زمان، افراد و بنگاه های مختلف، در تهران و برخی از شهرهای بزرگ، فضاهایی مسقف یا گاها روباز را به عنوان انبار استفاده می کردند. این فضاها که به تیمچه، گاراژ، بارانداز، قیصریه، سرای تجاری یا بنگاه شناخته می شد، عموما در نزدیکی بنادر یا مسیرهای تجاری قرار گرفته بود.
گردانندگان یا کارمندان تیمچه ها، شامل افرادی به عنوان سرایدار یا نگهبان می شدند که عموما در همان محل ساکن بودند و به صورت شبانه روزی از انبار مراقبت می کردند. یک نفر به عنوان قپان دار، مسئولیت توزین کالاها را به عهده داشت و تعدادی باربر هم به جابجایی محصولات می پرداختند. در آن زمان، حمل و نقل کالاها عموما به وسیله ی نیروی انسانی و با استفاده از حیوانات انجام می شد و ابزارهایی مانند گاری و چرخ، به ندرت و صرفا در انبارهای پیشرفته استفاده می شد.
عدم وجود قوانین و مقررات مشخصی در زمینه ی انبارداری، مشکلات فراوان و اختلافات شدیدی بین صاحبان کالا و انباردارای ایجاد می کرد. حقوق هیچیک از طرفین از پیش تعیین نمی شد، بنابراین امانت دهندگان و امانت گیرندگان، در صورت اختلاف، ناچار بودند به عرف محلی رجوع کنند.
نبود شرکت های بیمه، یکی دیگر از معضلات این صنعت به شمار می رفت. اگر گاراژ دچار آتش سوزی یا سرقت می شد و کالاهای موجود در آن آسیب می دید، مشخص نبود زیان وارده را چه کسی باید متحمل شود.
موجودی انبارها در آن زمان، در دفترچه های خشتی یا دفتر بیجک نوشته می شد و به شدت کثیف، نامرتب و غیرقابل اطمینان بود. نبود سیستم مناسب و کارامد انبارداری و استفاده از رویه های پرزحمت، امکان بروز اشتباه در محاسبات و دیگر مراحل انبار را افزایش می داد. توزین کالا، شمارش، علامت گزاری، پلمپ کردن صندوق ها و بازرسی ورود و خروج کالاها ، طبق اصولی قدیمی و نامناسب انجام می شد و طرز چیدن عدل ها در محوطه انبار و سایر عملیات جایگزاری، باعث می شد کارایی انبار به شدت پایین بیاید.
وجود موش و حیوانات موذی و نبود سیستم تهویه انبار و عدم توانایی در ضدعفونی فضا، از دیگر مسائل بغرنجی بود که انبارهای پیش از سال 1340 در ایران، با آن دست و پنجه نرم می کردند.
انبارداری در ایران بعد از دهه 40
تا اینکه در سال 1340 مجلس شورای ملی، مصوبه ای را دال بر ( قبول امانت و نگهداری مواد اولیه، محصولات صنعتی و فلاحتی، کالاهای صاحبان صنایع، کشاورزی و بازرگانان ) تنطیم کرد. و سپس هیئت وزیران وقت، در جهت گسترش مبادلات بازرگانی و امنیت صاحبان صنایع و کسب و کارها، شرایط تاسیس انبارهای عمومی را تصویب کرد.
ضمنا در این تصویبنامه، که شامل 17 ماده و 4 تبصره می شد، به وظایف انبارداران در قبال امانت دهندگان، شرایط استفاده و قوانین قبوض و رسیدها و چگونگی حل دعاوی احتمالی بین مالکین کالا و انبارها اشاره شده است.
پس از آن در دی ماه 1340 ، هیئت نظارت بر انبارهای عمومی، با رعایت ( مقررات قانون تاسیس انبارهای عمومی و آیین نامه های مربوطه ) موافقت نمود و نتیجتا شرکت سهامی انبارهای عمومی ایران، تاسیس شد.
طبق ماده یک این تصویبنامه : انبار عمومی، موسسه ایست بازرگانی، که به منظور قبول امانت و نگهداری مواد اولیه و محصولات صنعتی و فلاحتی و کالاهای صاحبان صنایع و کشاورزان و بازرگانان با موافقت هیئت نظارت بر انبارهای عمومی و با رعایت مقررات این قانون و آئین نامه های مربوطه به صورت شرکت سهامی تاسیس و بر طبق مقررات قوانین ایران به ثبت رسیده باشد.
شرکت سهامی انبارهای عمومی ایران که یک شرکت سهامی عام به حساب می آمد، پس از انقلاب اسلامی در اردیبهشت 1359 به ( شرکت ملی انبارهای عمومی ایران ) تغییر نام داد و سهامش به وزارت امور اقتصاد و دارایی منتقل شد.
اکنون با گذشت چندین دهه از آن زمان، انبارداری در ایران، شاهد تحولات بسیار زیادی بوده و به لطف پدیدآمدن سیستم های جدید، دستگاه های پیشرفته و کارامد و بهبود اوضاع ساختمان های انبار، و همچنین روش های جدید مدیریت و نظارت در انبارداری، روندی رو به پیشرفت را طی کرده است.
منابع:
